పురాతన కాలంలో, విధిషిల్ నగరంలో సుమతి అనే పండితుడైన బ్రాహ్మణుడు నివసించాడు. అతను చాలా అంకితభావంతో, ధర్మవంతుడిగా, క్రమశిక్షణతో కూడిన జీవితాన్ని గడిపాడు, బ్రహ్మచర్యం, తపస్సు, ఆచారాలు, దానధర్మాలకు తనను తాను అంకితం చేసుకున్నాడు. అయితే, అతనికి ఒక ప్రధాన లోపం ఉంది - అతను ఎప్పుడూ శ్రాద్ధము లేదా తర్పణం చేయలేదు.
పూర్వీకులకు నిజమైన ఉనికి లేదని అతను నమ్మాడు. అలాంటి ఆచారాలన్నీ నిరాధారమైనవని భావించాడు. ఒక రాత్రి, సుమతికి ఒక కల వచ్చింది. అందులో అతను తన పూర్వీకులు తీవ్ర దుఃఖంలో ఉన్నట్లు చూశాడు. వారు నిర్జనమైన, నీరు లేని ప్రదేశంలో పడి, సహాయం కోసం కేకలు వేస్తున్నారు.
వారు మళ్ళీ మళ్ళీ, "ఓ సుమతీ! నువ్వు ఒక సద్గుణవంతుడివి, కానీ నువ్వు మా కోసం ఎప్పుడూ తర్పణం చేయలేదు. దీని కారణంగా, మేము దాహంతో, ఆకలితో, చాలా బాధపడుతున్నాము" అని వేడుకున్నారు. ఆ కలతో సుమతి బాధలో మేల్కొన్నాడు.
మరుసటి రోజు ఉదయం, అతను ఒక ఋషి వద్దకు వెళ్లి తన కలను వివరించాడు. ఆ ఋషి ఇలా జవాబిచ్చాడు, “ఓ బ్రాహ్మణుడా! ఇది మాయ కాదు. మీ పూర్వీకుల ఆత్మలు నిజంగా బాధలో ఉన్నాయి. మీరు వారి శ్రాద్ధ తర్పణం ఆచరించినప్పుడే మీ జీవితం అర్థవంతంగా మారుతుంది. దీన్ని చేయడానికి అత్యంత పవిత్రమైన రోజు ఆషాఢ అమావాస్య. ఈ రోజున, భక్తితో, సరైన ఆచారాలతో కర్మలు చేయడం వల్ల పూర్వీకులకు శాంతి లభిస్తుంది. వారి ఆశీస్సులు మీకు లభిస్తాయి.” అని చెప్పాడు.
ఋషి సలహాను పాటించి.. సుమతి ఆషాఢ అమావాస్య నాడు పవిత్ర గంగా జలంలో స్నానం చేసి, పూర్తి ఆచారాలతో, తన పూర్వీకులకు శ్రద్ధా తర్పణం అర్పించాడు. అతను బ్రాహ్మణులకు ఆహారం పెట్టాడు. దుస్తులు దానం చేశాడు. గోసేవలో నిమగ్నమయ్యాడు. ఆ రాత్రి, సుమతికి మరొక కల వచ్చింది.
అక్కడ అతని పూర్వీకులు దైవిక రూపంలో కనిపించి, "ఓ ప్రియమైన కుమారా! ఈ రోజు నువ్వు మమ్మల్ని సంతృప్తి పరిచావు. మేము ఇప్పుడు స్వర్గంలో నివసిస్తున్నాము. మీ వారసులు ఎక్కువ కాలం జీవించాలని, సంతోషంగా ఉండాలని, ధర్మబద్ధంగా ఉండాలని నిన్ను ఆశీర్వదిస్తున్నాము" ఆ రోజు నుండి, సుమతి ప్రతి అమావాస్య నాడు శ్రద్ధాంజలి చేయడం ప్రారంభించాడు. ముఖ్యంగా ఆషాఢ అమావాస్య నాడు తర్పణాన్ని ఆచరించమని ఇతరులను ప్రోత్సహించింది. దాని ప్రాముఖ్యత గురించి అందరికీ తెలిపింది.
