సంగీత చక్రవర్తి- బట్టుక్ భైరవ్
, ఆదివారం, 4 నవంబరు 2007 (18:45 IST)
'
సోమరసాన్ని' (ఒక రకమైన మద్యం) సేవించడానికి ఇష్టపడతారు. భాడవ మాసంలో వచ్చే చివరి ఆదివారంనాటి రాత్రి జరిగే నృత్యోత్సవంలో ప్రత్యేక ప్రార్థన నిర్వహించబడుతుంది.లక్నో నగరంలో జనసంచారం అధికంగా ఉండే కన్సార్‌బాగ్ ప్రాంతంలో 'బట్టుక్ భైరవ్' దేవాలయం కొలువై ఉంది. బట్టుక్ నాధుని సంగీత చక్రవర్తిగా ఇక్కడి ప్రజలు విశ్వసిస్తారు. తమ కోరికలను తీర్చుకోవడంతో పాటు సంగీత శిక్షణకు శ్రీకారం చుట్టేందుకు భక్తులు ఈ దేవాలయానికి వస్తుంటారు. లక్నో కథక్ ఘరానాకు ఈ ప్రాంతంలోనే బీజం పడింది. హిందూ కాలమానాన్ని అనుసరించి 'భైడవ్' మాసం చివరి ఆదివారం రాత్రిని 'గజ్జె కట్టిన వారి రాత్రి' పేరిట ప్రత్యేక ఉత్సవం జరుగుతుంది. ఈ సందర్భంగా అనేకమంది ప్రజలు సంగీతంలో ఒనమాలు దిద్దుకోవడం ప్రారంభిస్తారు. బట్టుక్ భైరవదేవుడు 'సోమరసా'న్ని (ఒక రకమైన మద్యం) అత్యంత ప్రీతితో సేవిస్తాడు కనుక భక్తులు భైరవదేవునికి మద్యాన్ని నివేదిస్తారు. '
భాడవ్' మాసపు చివరి ఆదివారం ఉత్సవ రూపాన్ని సంతరించుకుంటుంది. నిర్మాణంలో ఉన్న ఈ దేవాలయం ఉత్సవం సందర్భంగా కొత్త కాంతులను
సంతరించుకుంటుంది. ఉత్సవం సందర్భంగా, 33 సంవత్సరాల అనంతరం, లక్నో కథక్ ఘరానాకు పూర్వ వైభవం చేకూరుతుంది. ఫోటో గ్యాలెరీ కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి.ఇతర ఉత్సవాలతో పోల్చిచూసినప్పుడు, ఈ ఉత్సవం వైవిధ్యంగా జరుగుతుంది. భక్తులతో పాటు వచ్చే పిల్లలు మరియు సాధువులు భక్తి రస పానంలో మునిగి తేలుతుంటారు. ఇక్కడి భైరవదేవునికి నివేదించిన పలు రకాల మద్యాలను భక్తులకు పంపిణీ చేస్తుంటారు.
ఆవులిస్తూ అటూ ఇటూ తిరుగాడే శునకాలను మీరు ఇక్కడ చూడవచ్చు. అంతేకాదు 'బీన్' పేరుతో పిలవబడే వేణువుతో సాగించే స్వరప్రస్తారానికి పాములు తమ శిరస్సులను ఆడిస్తూ సాగించే నృత్యాన్ని కూడా మీరు చూడవచ్చు.చరిత్రకారులు యోగేష్ ప్రవీణ్ చెప్పిన దానిని అనుసరించి, బట్టుక్ భైరవ్ దేవాలయం 200 సంవత్సరాల చరిత్రను కలిగి ఉన్నట్లు తెలియవచ్చింది. చిన్ననాటి బాలబైరవుని రూపంలో నిర్మితమైన విగ్రహం భక్తుల సేవలను అందుకుంటున్నది. లక్షన్‌పూర్ పాలకునిగా బట్టుక్ భైరవదేవుడు ప్రసిద్ధిని పొందియున్నాడు. జీవితంలో శత్రువుల పీడ, సమస్యలు మరియు బాధలను దూరం చేసుకునేందుకు భక్తులు భైరవదేవుని కొలుస్తుంటారు. బట్టుక్ భైరవుని విగ్రహం వెయ్యి సంవత్సరాల నాటిదని యోగేష్ తెలిపారు. దేవాలయానికి సమీపంలో గోమతి నది ప్రవహిస్తూ ఉంటుంది. దేవాలయానికి సమీపంలో శ్మశానం కూడా ఉంది.
బలరాంపూర్ సంస్థానపు రాజు ఈ దేవాలయాన్ని పునర్నిర్మించాడు. ఫోటో గ్యాలెరీ కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి.అలహాబాద్ జిల్లాలోని హందియా తాలూకాకు చెందిన 'మిశ్రా' కుటుంబం కథక్ నృత్యం యొక్క మూలాలను ఇక్కడ గ్రహించింది. ఈ దేవాలయానికి వెనుక భాగంలో 'కల్కా-బిన్‌డాదిన్ కీ ద్యోధి' యొక్క దేవాలయం ఉంది. ఈ ప్రాంతంలోనే భైరవ్ ప్రసాద్ మరియు కల్కా బిన్‌డాదిన్ కుటుంబ సభ్యులు కథక్ సంప్రదాయాన్ని అనుసరించి గజ్జె కడతారు.
రామ్ మోహన్ మరియు కృష్ణ మోహన్‌లు కూడా వారితో జత కడతారు. ఈ ప్రాంతం కథక్ నృత్యకారులకు అత్యంత పవిత్రమైనదిగా గుర్తించబడింది. అందుకు నిదర్శనంగా లక్నో ఘరానాకు చెందిన నృత్యకారులు ఇక్కడ గజ్జె కడతారు.సూరదాస్ కీర్తనలకు శంభూ మహారాజ్ ప్రదర్శించిన నృత్య వైభవానికి మేము అచ్చెరవొందాము. ఈ సందర్భాన్ని పురస్కరించుకుని ఉస్తాద్ తమ విద్యార్థుల కాళ్ళకు గజ్జె కట్టారు. అనంతరం విద్యార్థులు ఆరంగేట్రం చేసారు. ఇక్కడ దమయంతి దేవిని కొలుస్తారు. ఫోటో గ్యాలెరీ కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి.ఈ సంవత్సరం సెప్టెంబర్ 23వ తేదీన నృత్యోత్సవం జరిగింది. 1974 సంవత్సరం నుంచి కనుమరుగైపోయిన గజ్జె కట్టే సంప్రదాయాన్ని పునరుజ్జీవంపచేస్తూ లచ్చు మహారాజ్ శిష్యురాలైన కుమ్‌కుమ్ ఆదర్ష్ తన శిష్యులకు గజ్జె కట్టారు. నగర మేయర్ డా. దినేష్ శర్మ ఈ కార్యక్రమానికి హాజరయ్యారు.ప్రస్తుతం కల్కా-బిన్‌డాదిన్ ద్యోధి నృత్య శిక్షణా సంస్థ అత్యంత దయనీయమైన పరిస్థితిలో ఉన్నది. ప్రభుత్వ సహకారంతో ఈ దేవాలయాన్ని పునరుద్ధరించేందుకు గురు బిర్జూ మహరాజ్ అన్ని విధాలుగా ప్రయత్నిస్తున్నారు. కె.ఎల్.సైగల్, సితార దేవి తదితర సంగీత ప్రముఖులు ఈ దేవాలయంలో ప్రదర్శనలు ఇవ్వడాన్ని
తాను కనులారా వీక్షించినట్లు స్థానికులైన కల్నల్ విష్ణు రామ్ శ్రీవాస్తవ తెలిపారు.
భైరవ దేవాలయం నిర్వాహకులైన శ్యామ్ కిషోర్ కూడా భైరవ దేవుని సంగీతానికి భగవంతునిగా విశ్వసిస్తున్నారు. ప్రతి రోజు బట్టుక్ దేవునికి మద్యాన్ని నైవేద్యంగా కిషోర్ సమర్పిస్తున్నారు. భారతీయ సంగీత ప్రపంచంలో దిగ్గజాలైన కిషన్ మహారాజ్, బిస్మిల్లా ఖాన్, హరిప్రసాద్ చౌరాసియా, బఫటి మహరాజ్ తదితరులు భైరవ దేవుని దర్శించుకుని, పూజలు చేసిన వారిలో ఉన్నారు.
రచన... అరవింద్ శుక్లా
